Kronikarz Jan Nowak: przy odgłosach wybuchów tarnogórskie hutnictwo żelaza złożono do grobu. Nie trafił tam budynek dyrekcji huty

W 1858 roku Tarnogórska Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa, założona przez byłego burmistrza Tarnowskich Gór Antona Klausę, zbudowała przy obecnej ul. Hutniczej własną hutę żelaza. Sprzedawano akcje i obiecano wypłatę dywidendy.

W hucie przetapiano miejscową rudę, a paliwem był, przynajmniej na początku, węgiel z kopalń hrabiego Ballestrema w Rudzie Śl., którymi zarządzał właśnie A. Klausa. Uruchomiono cztery wielkie piece z wieżami zasypowymi, po jednej dla dwóch oraz odlewnię żeliwa. Część surówki sprzedawano do dalszej przeróbki zakładom hutniczym na Opolszczyźnie, Dolnym Śląsku, w Saksonii i w Berlinie. Hutę łączyła z nimi kolej normalnotorowa, którą do Tarnowskich Gór doprowadzono od Opola w 1857 r. nie po to, by woziła pocztę, studentów, turystów czy grzybiarzy.

Rudę dowoziła kolej wąskotorowa z licznych kopalń żelaziaka brunatnego w Tarnowskich Górach, w tym miejsc, które rzadko łączone są z górnictwem żelaza. Przez ulice miasta przejeżdżały też furmanki z rudą, gubiąc jej część po drodze.

Huta zatrudniała ponad 600 pracowników. Regres zaczął się w niej po 1887 r. Wykańczał ją brak modernizacji i konkurencja hut importujących szwedzką rudę żelaza. Szwedzi dali się we znaki tarnogórzanom już kilka wieków wcześniej.

W 1892 r. podjęło decyzję o zamrażaniu produkcji surówki. Wygaszono trzy wielkie piece, a dla zmniejszenia kosztów likwidacji wykorzystano zgromadzony na hałdzie wielkopiecowy żużel do wytwarzania dla budownictwa sztucznych kamieni. Zobaczyć je można w murach starych domów i stodół w dzielnicach Tarnowskich Gór, a w ich centrum np. przy ul. K. Miarki i Opaleniec. Huty nie uratowały. Hutników wysłano na bezrobocie i w 1902 r. wielkie piece oraz inne jej budowle wysadzono dynamitem w przeszłość.

Jan Nowak napisał w swej Kronice, że przy odgłosach wybuchów tarnogórskie hutnictwo żelaza złożono do grobu. Nie trafił tam budynek dyrekcji huty. W niezmienionej formie stoi po prawej stronie zjazdu z wiaduktu przy skrzyżowaniu ul. Nakielskiej z Oświęcimską.

Część zabudowań huty była widoczna z tarnogórskiego rynku na przedłużeniu ul. Krakowskiej do roku 1874. Wtedy na przeciwko jej wylotu stanął gmach gimnazjum męskiego. Z jego okien wychodzących na wchód bystroocy uczniowie mogli dojrzeć, kto w hucie pracuje, kto się obija, a kto pozuje do zdjęcia.