Uczył w szkole w Tąpkowicach i Ożarowicach. Był zakonspirowanym oficerem wywiadu. Co odkrył?

Vergeltungswaffe (broń odwetowa) miała w zamyśle hitlerowców walnie przyczynić się do ich zwycięstwa w II wojnie światowej. W nocy z 17 na 18 sierpnia 1943 r. zmasowany nalot samolotów brytyjskich zniszczył ośrodek w Peenemünde na bałtyckiej wyspie Uznam, gdzie prowadzono doświadczenia z nowatorską bronią. Zmusiło to Niemców do przeniesienia produkcji i prób poligonowych w miejsca bardziej odległe od zasięgu alianckiego lotnictwa.

Jesienią 1943 r. Niemcy przystąpili do budowy poligonu broni V-1 (bomby latające) i V-2 (balistyczne pociski rakietowe) w rejonie wsi Blizna, w lasach pomiędzy Dębicą a Kolbuszową na Podkarpaciu. Były to rodzinne strony nauczyciela Eugeniusza Letkiewicza, którego zawodowe i rodzinne losy na długie lata związały się z Tąpkowicami, Ożarowicami i Żyglinem. Niewiele osób wie, że miał on swój udział w poznaniu jednej z najpilniej strzeżonych tajemnic III Rzeszy. W 70 lat od tamtych wydarzeń warto przypomnieć tę zasłużoną, acz mało znaną dzisiaj postać.

Nasz nauczyciel

Eugeniusz Letkiewicz urodził się 14 kwietnia 1906 r. w Zassowie (od 1968 r. Zasów) w powiecie dębickim. Jak informuje jego córka, Barbara Żółkiewicz, w szkole powszechnej w Tąpkowicach pracował jako nauczyciel od 24 września 1929 do 31 grudnia 1937 r., walnie przyczyniając się do zbudowania w tej wsi nowego budynku szkolnego. W tym czasie był najpierw sekretarzem miejscowego koła młodzieży wiejskiej, a później pełnił funkcję wiceprezesa OSP Tąpkowice. Od 1932 do 1939 r. zajmował stanowisko komendanta gminnego Związku Strzeleckiego. W latach 1934-1939 był instruktorem przysposobienia wojskowego, udzielał się też w Związku Nauczycielstwa Polskiego.

1 stycznia 1938 r. został kierownikiem szkoły powszechnej w Ożarowicach. Od lutego 1938 do lata 1939 był członkiem miejscowego Kółka Rolniczego. W lutym 1939 r. wybrano go radnym Rady Gminy w Ożarowicach. Wobec narastającej groźby wybuchu wojny z Niemcami, jako absolwent podchorążówki i oficer rezerwy Wojska Polskiego, w lipcu 1939 r. został powołany do czynnej służby wojskowej, biorąc udział w kampanii wrześniowej. Jego macierzystą jednostką był 11. pułk piechoty w Tarnowskich Górach.

Tajemniczy poligon

Po klęsce wrześniowej przebywał w Kolbuszowej, rodzinnym mieście żony Wiktorii ze Staniszewskich, także nauczycielki, która przed wojną uczyła w Ożarowicach. Z początkiem listopada 1942 r. objął posadę sekretarza i telefonisty w leśnictwie w Niwiskach. W tym czasie zajmował się tajnym nauczaniem. Leśnictwu Niwiska podlegał rewir leśny Blizna, którym — w związku z tajemniczym poligonem z nową bronią — bardzo interesował się wywiad polskiego państwa podziemnego.

Letkiewicz, jako zakonspirowany oficer wywiadu AK, działający pod pseudonimem "Siewierz", zbierał informacje na temat poligonu. Pozyskiwane przez niego dane wywiadowcze trafiały do Oddziału II (Informacyjno-Wywiadowczego) Komendy Głównej AK w Warszawie. W lipcu 1944 r. Niemcy aresztowali Letkiewicza w Kolbuszowej, podczas łapanki mężczyzn zamieszkałych w miasteczku, ale udało mu się wydostać z opresji po przekupieniu niemieckiego oficera. W tym czasie odbywała się ewakuacja poligonu w Bliźnie, który przeniesiono w Bory Tucholskie. Swoje wspomnienia z tego okresu Eugeniusz Letkiewicz opublikował przed laty w nieistniejącym już dziś tygodniku "Panorama".

Jak dodaje Barbara Żółkiewicz, od sierpnia 1944 do stycznia 1945 r. jej ojciec pracował w Delegaturze PKWN w Rzeszowie jako delegat w Kolbuszowej. Od marca do maja 1945 r. uczestniczył w uruchomieniu produkcji zakładu "Elektrograf" w Tarnowskich Górach. 12 maja 1945 podjął pracę nauczycielską w szkole w Żyglinie. W grudniu 1945 r. stanął na czele miejscowego Ogniska ZNP, a w listopadzie 1947 r. został prezesem reaktywowanego chóru męskiego "Piast". Kierownikiem szkoły żyglińskiej, którą za jego kadencji rozbudowano, był do 31 lipca 1971 r. Za owocną działalność patriotyczną, społeczną i zawodową otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi oraz wiele innych medali i odznak. Zmarł w 1990 r.

Tekst archiwalny Krzysztofa Garczarczyka, Gwarek z30 grudnia 2013 r.