Ludzie wychodzili do pracy i nie wracali. Jakiekolwiek poszukiwania skazane były na niepowodzenie. Rozpoczynają się obchody rocznicy Tragedii Górnośląskiej.

W styczniu 1945 roku, wraz z wkroczeniem na Śląsk Armii Czerwonej, rozpoczął się kolejny akt terroru. Nagle, niespodziewanie, zaczęli znikać ludzie, przede wszystkim mężczyźni. Centrum Dokumentacji Deportacji Górnoślązaków do ZSRR 1w 1945 roku w Radzionkowie od 7 lat zajmuje się dokumentowaniem wydarzeń sprzed lat.

Początku wywózek Ślązaków, przede wszystkim górników i hutników w głąb ZSRR należy podobno upatrywać w ustaleniach konferencji w Jałcie. To tam Stalin, dyktator ZSRR, otrzymał placet na wojenne reparacje, w tym na pozyskanie robotników z ziem "wyzwolonych" przez Armię Czerwoną. 

Górnicy i hutnicy zatrzymywani byli czy to w drodze do pracy, czy po fajrancie, po wyjściu z fabryki, huty lub kopalni. Brano ich tak, jak stali, nie dawano możliwości zawiadomienia rodziny, pożegnania, zabrania czegokolwiek. 

Wywiezieni trafiali miedzy innymi do Donbasu - Donieckiego Zagłębia Węglowego. Byli niewolnikami, pracującymi za miskę strawy, w warunkach nieporównywalnie gorszych od tych, które znali i poznali podczas pracy na Śląsku. 

Wywózki powodowały liczne dramaty u rodzin osób wywiezionych. Jednego z górników przedwcześnie uznano za osobę zmarłą. Wrócił   w 1950 roku do kraju. W czasie jego nieobecności żona wywiezionego wyszła ponownie za mąż. Wiele czasu minęło do chwili wyprostowania spraw, ponownego uznania za osobę żyjącą itd.

Wielu z zesłańców powróciło do domów ledwo żywych. Racje żywnościowe w obozach były głodowe. Warunki higieniczne i sanitarne - żadne. Wśród przymusowych robotników szerzyły się choroby. 

Ci, którzy wrócili i byli zdolni podjąć pracę też łatwo nie mieli. Okazało się, że cały okres przymusowego zatrudnienia nie figuruje w ewidencji. Zaliczono stażu w zakładach w ZSRR do ogólnego stażu pracy. Nie trzeba dodawać, że staż przekłada się i na zarobek, i na późniejszą emeryturę. 

Trudno szacować, ilu ludzi objętych zostało przymusowymi wywózkami w głąb Związku Radzieckiego. Początkowo mówiono o około 35 tysiącach osób (luty 2015 r.). Dziś IPN szacuje, że deportowanych mogło być o około 10 tys. osób więcej, a i tak nie jest to liczba ostateczna.