Hrabia daje na kościół

Wielokrotnie Donnersmarckom wypominano, że w ich zakładach robotnik dostawał o kilka fenigów mniej od średniej płacy na Górnym Śląsku, że przeznaczali spore sumy na pałace i luksusowe rezydencje, na konie, bale i dalekie podróże. Mało kto jednak pamiętał, że oni, jak i ich przodkowie, nieraz pomagali mieszkańcom ich majątków czy robotnikom swych fabryk.

[Tekst archiwalny]

Wspomaganie parafii należało do obowiązków kolatorów, czyli właścicieli osad, gdzie znajdowały się kościoły. Niejednokrotnie pomoc, jaką hrabiowie przeznaczali dla parafii, przekraczała obowiązki narzucane przez prawo. O darach przekazywanych np. kościołowi w Radzionkowie już w XVIII w. sporo napisał zasłużony proboszcz ks. dr J. Knosała. W monografii tamtejszej parafii zawarł znamienne słowa: "...Jest stwierdzone, że hrabiowie Hencklowie, dotąd do tych największych i najczęstszych dobrodziejów kościoła należeli...".

Kościół w Radzionkowie

Udział hrabiego Hugona z Siemianowic w budowie nowego kościoła dla parafii św. Wojciecha w Radzionkowie w latach 1872-1875 był niemały. Przez wiele lat wstrzymywał się z pomocą, gdyż miał inne wyobrażenie nowej świątyni. Hrabia jednak ostatecznie pomógł i przy budowie, i przy wyposażaniu obiektu. W ówczesnej prasie napisano, że "daleko więcej jak się podług kosztorysu obowiązał, ofiarował". Podobnie pomagał kościołom w Bytomiu, Siemianowicach, Nowym Bytomiu, Halembie i Piekarach. Spore sumy łożył na szkoły i nauczycieli. Swoim robotnikom ofiarował w kolonii "Wanda" mieszkania trzyizbowe. Inni przemysłowcy najczęściej tylko jednoizbowe.

Działalność na rzecz potrzebujących została zauważona. Od papieża uzyskał Wielki Krzyż Orderu Św. Grzegorza Wielkiego. To jedno z najwyższych wyróżnień przyznawanych przez papieży politykom, dyplomatom, a także teologom i duchownym.

Łazarz IV z Nakła

Działania Hugona kontynuował jego syn, hrabia Łazarz IV z Nakła. Z jego pomocą obok pałacu wybudowano w 1892 r. kościół dla nowo powstałej parafii. Henckel pokrył 90 proc. kosztów budowy. Poświęcenia świątyni dokonał książę-biskup wrocławski kardynał Jerzy Kopp.

Z inicjatywy żony hrabiego, Marii, w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu wybudowano Dom Opieki dla Dzieci. Opieką małych wychowanków zajęły się sprowadzone w tym celu siostry boromeuszki. W tym samym czasie zakon sióstr służebniczek NMP uzyskał pomoc w budowie ich siedziby w Radzionkowie. Hrabia dał na ten cel 4 tys. marek. Na początku XX w. Łazarz IV przyczynił się do powstania klasztoru i szpitala ojców kamilianów pod Tarnowskimi Górami. Zakonnikom przekazał pole pod budowę siedziby, a i później łożył na potrzeby placówki.

W swej działalności na rzecz potrzebujących nieco mniej znani są Donnersmarckowie ze Świerklańca. Tymczasem hrabia, a później książę Guido osobiście albo poprzez swych synów, choć byli ewangelikami, pomagali w budowie katolickich kościołów w: Reptach (w 1872 r.), Mikulczycach, Wieszowie, Kamieniu, Starych Tarnowicach (w latach 1899-1900) i Zaborzu. Wsparli także rozbudowę świątyni ewangelickiej w Tarnowskich Górach.

Tekst ukazał się na łamach Gwarka w ramach cyklu Lekcja historii w październiku 2011 r.