Śląska Atlantyda

Najstarszy zapis o istnieniu kopalnictwa rudy srebronośnej na Górnym Śląsku pochodzi z 1136 r. Wtedy papież Innocenty II zatwierdził bullą posiadłości arcybiskupstwa gnieźnieńskiego.

Imponująca jest na niej lista miejscowości od Gniezna po Kalisz, Łowicz, Sandomierz i Kraków. Wśród nich wymieniono też wieś pod Bytomiem o nazwie Zversov z kopaczami srebra.

Nie tylko ze względu na podobieństwo nazwy przymierzano do niej Chorzów, ale można by też Reptov. Należącą do premonstratensów wrocławskich wioskę o takiej nazwie księżna Viola, wdowa po księciu opolskim Kazimierzu, wymienia w dokumencie z 1230 r. W innym, wystawionym w 1247 r. przez jej syna księcia Władysława, opactwo premonstratensów otrzymało uprawnienia do lokowania gości-przybyszów na prawie niemieckim w dziedzictwie Reptov. Pośród wolności przysługujących osadnikom wymieniono na pierwszym miejscu prawo do wydobywania ołowiu na własny rachunek. Czy książę nadawałby to prawo w ciemno? Raczej wiedział, że tam nie ma złota, a jest ruda ołowiu, o czym świadczyłoby jej wcześniejsze wydobycie, choćby na małą skalę.

Profesor Jan Drabina utożsamiając Reptov z wioską Repty, napisał w publikacji Historia Tarnowskich Gór, że "W momencie przenoszenia wioski na prawo niemieckie na pewno nie było tam jeszcze kościoła, więc przypomnę, że wchodziła w skład parafii bytomskiej zarządzanej przez tychże premonstratensów".

Bytom w 1136 r. był jedyną dużą osadą umożliwiającą określenie położenia mniejszych miejscowości w okolicy. Nie istniały wtedy Tarnowskie Góry, Lubliniec, Toszek, Pyskowice, Gliwice, Zabrze, Piekary Śl. Z Piekarami też kojarzono Zversow.

W 1201 r. papież Innocenty III potwierdził ówczesne posiadłości wrocławskich premonstratensów, m.in. wieś Reptones. Ksiądz Franciszek Maroń w publikacji Rozwój sieci parafialnej diecezji katowickiej do końca XV w. identyfikuje tę wieś jako Repty.

Także dla nich Bytom był wtedy jedyną, większą i nieodległą osadą. Poza tym, dokument tylko potwierdza istnienie Rept w 1201 r. Powstać musiały wcześniej.

Czy wolno spekulować, że Zversow to Reptov, wcześniejsze Reptones i późniejsze Repty? Można nawet tak twierdzić, ale tylko 1 kwietnia, bo dowodu na to nie ma.

Czy jest szansa na to, że badacze historii górnictwa rudnego na Górnym Śląsku znajdą kiedyś Zversov, niezlokalizowany do dziś jak Atlantyda? Papieżom, przedstawiano wcześniej sporządzony spis miejscowości. Mógł być dokładniejszy w opisie miejsc i czeka na odkrycie w watykańskich archiwach.

Mieczysław Filak