Jak Gruzelka stał się Grzelką

Na tabliczce z nazwą jednej z tarnogórskich ulic widnieje napis: Ul. B. GRUZEŁKI. To nawiązanie do okresu międzywojennego, kiedy ulica nosiła nazwę: Burmistrza Gruzełki.

Być może imię pełniącego tę funkcję w XVII w. pominięto, bo nie wiedziano, jak je napisać, a i z nazwiskiem też był kłopot. W 1892 r. pastor Fedor Bojanowski wydał drukiem w języku niemieckim publikację pt. "Historia parafii ewangelickiej w Tarnowskich Górach". Wspomina w niej, że w latach 1617- 1619 r zbudowano na cmentarzu za Bramą Gliwicką kościół i nazwano go Jacobkirche, czyli kościół Jacoba. Jego fundatorami byli: pani Goske i burmistrz Jacob Gruselko.

Nieco inaczej przedstawił to w 1926 r. prof. Józef Piernikarczyk, pisząc: "W roku 1617 zbudowała rada miejska z fundacji burmistrza tarnogórskiego Jakóba Gruzelki i legacji pani Goske na cmentarzu przed Bramą Gliwicką kościółek, który nazwano na pamiątkę fundatora św. Jakóba".

Natomiast Jan Nowak w Kronice z 1927 r. napisał: "Bogaty obywatel miasta, mistrz górniczy i burmistrz Jakób Gruzelko, wybudował w latach 1617— 1619 przed bramą Wrocławską (Gliwicką) na już istniejącym tam cmentarzu protestanckim kościółek pogrzebowy św. Jakóba, teraźniejszy kościół św. Anny". Zaś na innej stronie opisał płytę nagrobną żony burmistrza Jakuba Gruzelki.

Można rzec, że różnice wynikają z odmiennych lub zmieniających się zasad pisowni i burmistrza nie uraziłyby nieco inne formy zapisu jego imienia. Mógłby być zszokowany informacją w śląskiej gazecie z 1932 r. Napisano w niej, że "w latach 1617-1619 Jan Grzelko ? mistrz górniczy, burmistrz miasta i gorący czciciel św. Anny ? wybudował w Tarnowskich Górach kościół pod jej wezwaniem".

Tę rewelację, pozbawiającą burmistrza zasługi i obalającą wcześniejszą wiedzę o fundatorach tego kościoła, niedawno powielono. Gazeta była na Śląsku poczytna i opiniotwórcza. Jeśli wtedy trafiła do rąk Jana Nowaka, pewnie mu one opadły.

Burmistrz Gruzelko lub Gruzelka, bo pod takim nazwiskiem figuruje w aktach z 1609 r. jako inwestor w górnictwo, był protestantem. Katolik nie ufundowałby kościoła na cmentarzu protestantów. Miasto było wówczas przez nich zdominowane, więc nie pełniłby też funkcji burmistrza. Pierwszy na tym stanowisku katolik nastał dopiero w 1673 r.

Kościół nazwano imieniem Jacoba nie na pamiątkę burmistrza, a od imienia jego patrona, apostoła Jakuba Starszego lub Młodszego. Św. Anna patronuje kościołowi od 1670 r. Katolicy w latach 1846-1847 powiększyli go o prezbiterium i wieżę.

Mieczysław Filak