Z cyklu "Blisko a ciekawie". Niezwykłe atrakcje w Zabrzu: Kopalnia Guido i Sztolnia Królowa Luiza

Być może Zabrze nie kojarzy nam się z miejscem, które mogłoby być atrakcyjne na krótki wakacyjny wypad, a jednak... Mają Tarnowskie Góry swoją Zabytkową Kopalnię Srebra i Sztolnię Czarnego Pstrąga, ma Zabrze Kopalnię Guido i Sztolnię Królowa Luiza. I od dawna apetyt na szyld UNESCO.

Obydwa unikatowe obiekty stanowią obecnie część Muzeum Górnictwa Węglowego. Zarówno jeden i drugi wart jest zwiedzenia, chociaż nie będą to atrakcje dla każdego: sami gospodarze obiektów zastrzegają, że turyści powinni być przygotowani kondycyjnie - przynajmniej jeśli chcą przejść niektóre trasy Kopalni Guido.  

Kopalnia została założona w połowie XIX wieku przez księcia Guido Henckla von Donnersmarcka. Stąd też jej nazwa, którą zresztą wybrał sam książę. Pierwszy fragment kopalni został udostępniony turystom w latach 80. XX wieku. Kilkanaście lat później z powodu kłopotów z wentylacją została zamknięta. Ponowne otwarcie nastąpiło dopiero w 2007 roku.

Kopalnia przygotowała kilka tras turystycznych na poziomach 170, 320 i 355 (w tej chwili udostępniony jest tylko poziom 320). Najbardziej ekstremalna jest ta ostatnia.

"Punktem kulminacyjnym trasy na poziomie 355 jest ciasne przejście przez ponadstumetrową ścianę węglową o sporym nachyleniu. Strop w tym miejscu podtrzymują gęsto rozstawione stojaki Valent, na Śląsku popularnie zwane walenciokami. Pokład węgla znajduje się tu na wyciągnięcie ręki. Historycznie jest to ostatnie miejsce fedrunku w Kopalni Guido" - czytamy na stronie obiektu.

Mniej wymagające są poziomy 170 i trasa na poziomie 320. Ta pierwsza skupia się wokół patronki górników św. Barbary i znajduje się w najstarszej z udostępnionych części kopalni. Obejmuje zabytkowe wyrobiska, komory technologiczne oraz stajnie. Dzięki multimediom możemy zobaczyć, jak wyglądała praca górników w XIX i XX wieku. W pięknej kaplicy św. Barbary okazjonalnie i teraz odprawia się msze, organizuje koncerty i inne wydarzenia. 

Jeśli chcemy zobaczyć realia XX-wiecznej kopalni, odpowiedni będzie poziom 320. Trasa liczy 2,5 km, część zwiedza się kolejką podwieszaną - jak twierdzą gospodarze obiektu, jedyną tego typu na świecie udostępnioną turystom. Wisienką na torcie będzie wypicie piwa Guido w podziemnym pubie Hala Pomp. To podobno najgłębiej położony pub w Europie.

Sztolnia Króla Luiza – drugie miejsce, które warto zwiedzić, to także chluba Zabrza. Nazwa jest współczesna, stworzona z myślą o turystach, którzy zwiedzają de facto dwa zabytkowe obiekty: Kopalnię Królowa Luiza oraz Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną.  Kopalnia Luiza należy do najstarszych kopalń. To tutaj zaczęto wykorzystywać jedną z pierwszych w górnictwie węglowym maszyn parowych (1795 rok). Także w tej kopalni po raz pierwszy skorzystano z drogi wodnej do transportowania urobku, używając spławnej Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.

"Wiele innych nowatorskich rozwiązań technicznych, powszechnych później w pozostałych kopalniach, wprowadzanych było właśnie w kopalni "Królowa Luiza" przez niemal cały okres jej istnienia. Nowoczesne maszyny wyciągowe, wentylatory, pompy odwadniające, pierwsze na Górnym Śląsku stalowe wieże wyciągowe, elektryczne lokomotywy dołowe oraz wrębiarki i wiertarki, wielotonowe naczynia wydobywcze, tzw. "skipy", wreszcie kombajny i obudowy zmechanizowane – to właśnie powodowało, że kopalnię uważano za jeden z największych i najbardziej wydajnych zakładów wydobywczych węgla kamiennego w Europie. Nadanie kopalni imienia królowej pruskiej Luizy - jednej z najbardziej znanych i szanowanych kobiet przełomu XVIII i XIX w. - dowodzi ogromnej roli, jaką kopalnia odgrywała już wtedy w państwowej gospodarce" - czytamy na stronie internetowej sztolni.

Obecne, po przerwie w działalności związanej z pandemią, czynne są dwie trasy. Jedna to trasa rodzinna, druga – wodna. W tej drugiej fragment przechodzi się pieszo, a ponad kilometr płynie łodziami. Wyprawa odbywa się pod centrum Zabrza, oryginalnymi wyrobiskami dawnej, XIX wiecznej Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.

Trasa rodzinna - spacer trwa ok. 1,5 godziny - to wyprawa, która pokazuje, jak wyglądała praca w kopalni Luiza. Pojęcie o tym dają wciąż czynne i uruchamiane na potrzeby turystów stare maszyny górnicze. Na koniec frajda dla dzieci - przejazd Karlikiem - kolejką górniczą.

Do kompleksu należy również część na powierzchni ziemi, w skład którego wchodzą stare obiekty jak budynek maszyny wyciągowej z maszyną parową (czynną), łaźnia łańcuszkowa, szyb Carnall z punktem widokowym.