Kościoły ewangelickie Białego Śląska

Obecność ewangelików na ziemi tarnogórskiej trwa już blisko 500 lat. Współcześnie lokalny ewangelicyzm zwykle kojarzony jest z Tarnowskimi Górami. Niegdyś ważnymi ośrodkami były także Świerklaniec, Strzybnica i Laryszów.

Wszystkie te trzy miejscowości długie lata należały do rozległej parafii tarnogórskiej. Kościoły w Strzybnicy i Świerklańcu zbudowano pod koniec XIX wieku. Strzybnicki, wraz z budynkiem szkoły, uroczyście oddano do użytku w 1890 r. Dotychczasowy dom modlitwy i szkółka były już bowiem zbyt ciasne dla prężnej wspólnoty ewangelickiej, złożonej głównie z urzędników i kadry technicznej miejscowej huty. Natomiast świerklaniecki kościół wzniesiono w pałacowym parku w latach 1895-1897. Parę lat później dobudowano do niego mauzoleum rodzinne Donnersmarcków.

Wybudowanie kościoła w Laryszowie, wsi zamieszkałej wówczas głównie przez ewangelików, nastąpiło dopiero po oddzieleniu się tej miejscowości od parafii w Tarnowskich Górach, co było następstwem podziału Górnego Śląska pomiędzy Polskę i Niemcy w 1922 r. W jego efekcie rozległa parafia Tarnowskie Góry, która w 1918 r. liczyła 3550 dusz, w 1924 r. miała ich już tylko 1150. Laryszów pozostał w granicach Niemiec, co utrudniało miejscowym wiernym kontakt z macierzystym zborem w Tarnowskich Górach. Laryszowianie mieli też problemy z pochówkami na tarnogórskim cmentarzu ewangelickim. W tej sytuacji zdecydowano o budowie w ich wsi cmentarza, kościoła oraz utworzeniu odrębnej parafii. Cmentarz założono w 1924 r., a później przystąpiono do budowy kościoła. Laryszowski "Stephanuskirche" stanął w 1928 r. Początkowo parafia miał własnego księdza, a w latach II wojny światowej pracowali w niej księża z Tarnowskich Gór.

Kościół w Laryszowie nadal służy ewangelikom, choć w tej wsi i okolicznych miejscowościach nie ma ich już zbyt wielu. Inny był natomiast los ewangelickich świątyń w Strzybnicy i Świerklańcu. Tę pierwszą rozebrano po II wojnie światowej. Kościołek w świerklanieckim parku, po odbudowie, od 1982 r. stanowi własność katolickiej parafii Chrystusa Króla Wszechświata. Obecnie znajduje się pod wezwaniem Dobrego Pasterza.

W pobliżu Tarnowskich Gór istniały jeszcze nie tak dawno parafie ewangelickie w Lublińcu i Piasku. Za reformacją władze miejskie Lublińca opowiedziały się już w 1530 r. Natomiast historia ewangelicyzmu w Piasku sięga 1755 r. gdy na rynku, w prowizorycznym domu modlitwy, odbyło się pierwsze nabożeństwo.

Po przyłączeniu części Śląska do Polski, obie parafie, tak jak tarnogórska, weszły w skład Ewangelickiego Kościoła Unijnego na Polskim Górnym Śląsku, tracąc jednak z powodu zmiany granic sporo wiernych. Parafia w Piasku w 1918 r. miała 463 dusz, a w 1936 r. ? 200. Jeszcze bardziej spadła liczba wiernych w parafii lublinieckiej ? z 1251 w 1918 r. do... 178 w 1936 r.

Zawierucha wojenna sprawiła, że w 1950 r. w Lublińcu doliczono się jedynie 60 ewangelików, a w 1960 r. ? 36. W Piasku było to odpowiednio 40 i 41 osób. W 1968 r. dotychczasowa parafia ewangelicko-augsburska w Lublińcu stała się filiałem parafii w Częstochowie. Tamtejszy kościół ewangelicki św. Trójcy, zbudowany w latach 1848-1850, w 1969 r. przekazano Skarbowi Państwa z przeznaczeniem na bibliotekę, a nabożeństwa przeniesiono do kaplicy w dawnym domu parafialnym.W 1972 r., ze względu na zły stan techniczny, budynek poewangelickiego kościoła został rozebrany.

Także w Piasku utworzono filiał parafii częstochowskiej. Jednak dawny parafialny kościół Opatrzności Bożej ? wzniesiony w 1760 r. i rozbudowany o kopułę około 1850 r. ? do dziś stanowi ozdobę tej miejscowości.

Krzysztof Garczarczyk