Gdy zamilkły słowiki. Alarm w sprawie środowiska

\"W Bibieli nie usłyszysz już śpiewu słowika...\" ? martwił się jesienią 1972 roku na łamach tygodnika \"Gwarek\" redaktor Leszek Proszowski. Jego demaskatorski artykuł różnił się od większości tekstów, jakie ukazywały się wówczas w prasie.

"W szerokim pasie lasów od Ożarowic, przez Żyglin aż po Bibielę nie usłyszysz już śpiewu słowika. Wiosną także nie. Wszystkie słowiki, a także większość innych ptaków szlachetnych, całe to rozśpiewane leśne bractwo wyniosło się już z tych okolic. Powód? Zadymienie i zapylenie przez zakłady przemysłowe. Skażone jest nie tylko powietrze. Zatruwana jest ziemia, zatruwane wody. W powiecie tarnogórskim jest tylko jedna czysta rzeczka ? Brzeźnica. Wszystkie inne zamieniły się w ścieki bez życia biologicznego" ? alarmował dziennikarz "Gwarka".

Aż dziw, że cenzura puściła taki tekst do druku. Widocznie ktoś rozsądny doszedł do wniosku, że należy bić na alarm. Zresztą do napisania artykułu posłużyły autorowi oficjalne materiały Wydziału Gospodarki Wodnej i Ochrony Powietrza, przygotowane na sesję Powiatowej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach w 1971 r. Warto też zauważyć, że niedługo po wydarzeniach grudniowych na Wybrzeżu, ograniczenia w prasie nie były jeszcze tak duże jak w drugiej połowie lat 70, gdy gazety pisały głównie o tym, że Polska rośnie w siłę, a ludziom żyje się dostatniej.

Winne zanieczyszczeniu powietrza w ówczesnym powiecie tarnogórskim były nie tylko największe zakłady przemysłowe, jak Huta Cynku "Miasteczko Śląskie" czy Zakłady Chemiczne "Tarnowskie Góry". Autor wskazuje także na mniejsze przedsiębiorstwa i paleniska domowe, a nawet powszechne jeszcze wówczas używane lokomotywy parowe. Fatalna sytuacja rzek wynikała w dużej mierze z braku oczyszczalni ścieków. Na 22 jednostki administracyjnie w powiecie miały je tylko (i to nie zawsze wydolne) ? Tarnowskie Góry, Piekary Śląskie i Radzionków. Za złą gospodarkę wodno-ściekową dostało się szczególnie "Dolomitom" w Suchej Górze, Zakładom Mięsnym w Tarnowskich Górach oraz Tuczarni Zakładów Mięsnych Bytom w Kozłowej Górze.

Dramatycznie wyglądała sytuacja w lasach powiatu tarnogórskiego, których powierzchnia w okresie powojennym zmniejszyły się o ponad 833 ha, a zagrożonych było prawie 12 tys. ha! Niestety, jak pokazała przyszłość, wielu z nich nie udało się uratować. Mocno zagrożone były również obydwa rezerwaty przyrody, jakie znajdowały się wtedy w powiecie tarnogórskim ? "Segiet" i "Dęby Boruszowickie", gdzie norma opadu pyłów została wielokrotnie przekroczona. Jak wiadomo starych dębów pod Boruszowicami, nad potokiem Graniczna Woda, nie udało się uratować, ostatnie padły na początku lat 90. Więcej szczęścia miał bukowy drzewostan rezerwatu "Segiet", który istnieje do dziś.

"Jest jakaś bariera, której przekroczyć nie wolno, jakiś punkt, którego przekroczenie może oznaczać zachwianie równowagi biologicznej na naszej planecie i .... katastrofę. Nie jestem katastrofistą. Nikogo nie zamierzam straszyć czy snuć apokaliptycznych wizji. Ale stać nas na to, by zająć się tymi sprawami, by pospieszyć na ratunek zagrożonej przyrodzie". To nie są słowa nastoletniej Grety Thunberg, głośnej dziś obrończyni środowiska na naszej planecie. Tak pisał dziennikarz "Gwarka" w 1972 r.

Krzysztof Garczarczyk