Ostatni z Piastów na Opolu

Nie wiadomo, kiedy urodził się Jan II Dobry, który objął władzę w księstwie opolskim w 1476 r. Rządził nim z bratem Mikołajem do jego tragicznej śmierci w 1497 r.

Poszerzał granice swego księstwa, ale nigdy zbrojnie. Jego orężem były pieniądze. Koszyk jego zakupów jest imponujący. M.in. nabył w 1498 r. ziemię bytomską, na której w XVI w. powstały Tarnowskie Góry.

W 1511 r. zawarł z księciem raciborskim Walentynem układ sukcesyjny. On przewidywał, że po śmierci któregoś z nich, majątek zmarłego dziedziczy żyjący. Rok później dopuścili do układu margrabiego Jerzego Hohenzollerna.

Można odnieść wrażenie, że Jan, dużo starszy od obu, ryzykował bez sensu. Niekoniecznie. Tylko 33 lata żył Aleksander Wielki. Król Polski Władysław III zginął w bitwie z Turkami pod Warną w wieku 22 lat. Poza tym układ zawarli jako krewni, by ich posiadłości nie dostały się obcym. Nie zawsze się wówczas na układach z rodziną źle wychodziło. Jan przeżył bezpotomnego Walentyna i w 1521 r. objął księstwo raciborskie.

Nie lubił opuszczać swego księstwa, choć domatorem nie był. Jego pasją były polowania. Niestety, nie upolował dla siebie żony i prawowitych dzieci nie miał. Nikt nie udowodnił, że nie miał ich w ogóle. Po jego śmierci w 1532 r. oba księstwa przeszły w ręce margrabiego Jerzego, a dobra ruchome odziedziczył cesarz Ferdynand Habsburg.

Mimo sympatii do Piastów kronikarz Nowak napisał, że "ze starzejącym się i bezdzietnym księciem Janem Opolskim, można było robić, co tylko chciano." Może nie wziął pod uwagę, że dotrzymując umowy z margrabią Jerzym, choć ten zmienił wiarę po wystąpieniu Lutra, książę Jan w 1524 r. pisał do papieża: "W podległych nam księstwach wichrzą ludzie luterskiej sekty, którzy straszne wzniecają rozruchy, wszystkie miejscowości niepokoją i wszystko, co święte depczą nogami. Znaczniejsi prałaci kościoła mego w Opolu, opuściwszy swe siedziby, hulają po wsiach, i myślą tylko o tym, jakby zebrać jak najwięcej pieniędzy, które albo w niegodziwy i bezecny sposób trwonią, albo też zakopują w ziemi i dla przyszłego antychrysta gromadzą bogactwa".

Poza tym, wydał w 1531 r. przywilej ziemski dla swych księstw, zwany Hanuszowym. Nadawał nim poddanym wolności, łaski i prawa.

Nieżyczliwi wyśmiewali go za to, że nie znał języka niemieckiego, a tylko polski i czeski, urzędowy w księstwach Jana. Ale kto wie, czy nie udawał, by usłyszeć to, co nie było przeznaczone dla jego uszu.

Mieczysław Filak