Powiat tarnogórski. Zapomniana społeczność żydowska

W księdze chrztów parafii Tworóg można znaleźć zapis, że 8 czerwca 1753 r. została ochrzczona w miejscowym kościele 19-letnia Żydówka. Na imię dano jej Maria Teresa. Chrzest zgromadził liczną szlachtę z okolicy. Udzielił go ks. Jan Berger, proboszcz z Toszka, który pochodził z Tworoga i był tu proboszczem w latach 1740-1746.

Artykuł archiwalny Krzysztofa Garczarczyka opublikowany w Gwarku w lipcu 1999 r.

Ten zapis jest jednym z pierwszych świadectw o obecności społeczności żydowskiej w Tworogu. Napłynęła tu z Moraw. Z czasem wywarła poważny wpływ na rozwój miejscowości i okolic. W 1927 r. mieszkało tu ponad 60 Żydów.

Ich ślady można odnaleźć przede wszystkim na cmentarzu żydowskim w Wielowsi. Czwarta część tego kirkutu, od strony południowo-wschodniej, była przeznaczona do grzebania Żydów z Tworoga. Na niektórych macewach, oprócz napisów w języku hebrajskim można dostrzec niemieckie słowa „aus Tworog”.

Żydzi z Tworoga i okolic to przede wszystkim kupcy, przedsiębiorcy, karczmarze i restauratorzy i właściciele ziemscy. Ich stosunki z ludnością katolicką układały się różnie, ale na ogół poprawnie.

Ks. Edward Frank, miejscowy proboszcz w latach 1851-1862 zanotował nawet pewien ciekawy fakt:

„Stary krzyż na cmentarzu groził obaleniem. Zwrócono się o pomoc do patrona kościoła o wydanie drzewa, prośba została oddalona. Wtedy dziedzic Brynka, Żyd Bernard Rosenthal z własnej woli kazał wyszukać odpowiedni zdrowy pień i podarował go kościołowi na nowy krzyż cmentarny”.

Po dojściu Adolfa Hitlera do władzy także dla Żydów mieszkających na wschodnich rubieżach ówczesnego państwa niemieckiego nastały ciężkie czas. Podczas Nocy Kryształowej z 9 na 10 października 1938 r., w wyniku podpalenia ucierpiała także stara bożnica w Wielowsi, którą oddano do użytku w 1771 r.

Na szczęście synagoga, podobnie jak tamtejszy kirkut w dużej mierze zachowały się do naszych czasów.

Czytaj też:

Amerykańscy kolejarze w Tarnowskich Górach

Perła secesji przy Krakowskiej 16 w Tarnowskich Górach. Co o niej wiadomo?

Gwarki AD 1962. Konsultacje z PZPR i jazz w parku

Świerklaniec Donnersmarcków w obiektywie Instytutu Korfantego

[ZT]63370[/ZT]