Powrót przedwojennego pomnika. Jego replika stoi przy szkole podstawowej w Zendku

11 listopada 1928 roku na placu przy szkole powszechnej w Zendku odbyło się odsłonięcie pomnika ufundowanego przez mieszkańców wsi dla uczczenia 10-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Częściowo zniszczony przez okupantów niemieckich ostatecznie został zdemontowany po II wojnie światowej. W 2013 r. na placu przed Szkołą Podstawową im. Jana Pawła II w Zendku, w ramach obchodów Święta Niepodległości, odsłonięto replikę przedwojennego pomnika.

Inicjatorami zbudowania pomnika wdzięczności w 1928 roku byli Antoni Blachliński i Władysław Czapla, zendkowscy radni Rady Gminy w Mierzęcicach. Miał nie tylko upamiętnić odzyskaną niepodległość. Był także swoistym wotum za szczęśliwe przeżycie zawieruchy wojennej i podziękowaniem dla tych, którzy walczyli i ginęli za wolność Ojczyzny.

Zendek. Odsłonięcie repliki pomnika w 2013 r. Fot. Archiwum

Z przekazów ustnych wiadomo, że jego odsłonięcie i poświęcenie miało bardzo uroczysty charakter. W rolach głównych wystąpili 10-letni uczniowie, rówieśnicy odrodzonej Polski, recytujący patriotyczne wiersze. Była wśród nich Stanisława Blachlińska, po mężu Czernikarz, w 2013 r. roku jedyny żyjący świadek tych wydarzeń. W 85. rocznicę wydarzenia pani Stanisławie ponownie było dane uczestniczyć w odsłonięciu pomnika.    

Rozebrany w czasach stalinowskich

W okresie 20-lecia międzywojennego pod pomnikiem odbywały się uroczystości państwowe. W czasie okupacji Niemcy nakazali zdjęcie tablicy, ale według relacji najstarszych mieszkańców Zendka pomnik przetrwał II wojnę światową. Całkowicie rozebrano go dopiero w czasach stalinowskich.

Zendkowianie o nim jednak nie zapomnieli. W 2008 roku z inicjatywą jego odbudowy wystąpił nieżyjący już dziś kombatant Edward Szydło. Swój wniosek skierował do Zarządu Wspólnoty Gruntowej w Zendku, dołączając szkic pomnika. Pomysł zyskał akceptację przewodniczącego Sławomira Hyli i innych mieszkańców wsi. Realizacja przedsięwzięcia, z różnych względów, nie była łatwa, ale udało się ją doprowadzić do szczęśliwego zakończenia. Za zgodą dyrektor szkoły Doroty Wacławczyk oraz Rady Rodziców replika pomnika stanęła przed nową szkołą.

Replika kosztowała 19,5 tys. zł. Ogólne koszty związane z przygotowaniem miejsca i jego otoczenia wyniosły około 25 tys. zł. Odsłonięcie i poświęcenie repliki pomnika poprzedziło przedstawienie w wykonaniu uczniów zendkowskiej szkoły i msza święta w kościele parafialnym św. Stanisława Biskupa i Męczennika, sprawowana przez  ks. proboszcza Ryszarda Huczka. Kazanie wygłosił wywodzący się z miejscowej parafii ks. Tomasz Jarząbek. Dalsze uroczystości odbyły się pod pomnikiem, gdzie złożono kwiaty i zapalono znicze.

Wśród obecnych nie zabrakło posła Tomasza Głogowskiego, I wicewojewody śląskiego Andrzeja Pilota, przedstawicieli Sejmiku Województwa Śląskiego, władz gminy Ożarowice, Wojska Polskiego, harcerzy, różnych gminnych i lokalnych organizacji społecznych, młodzieży szkolnej, mieszkańców. Uwagę przykuwały liczne poczty sztandarowe i kawalerzyści Jurajskiego Szwadronu Kawalerii z Poręby koło Zawiercia.          

— Mamy nadzieję, że pomnik sławiący walczących w obydwu wojnach światowych i poszkodowanych w latach powojennych przetrwa wiele pokoleń. Spłacamy dług wdzięczności wobec tych, którzy z ogromnym trudem i za cenę wielu ofiar odzyskali wolną Polskę. Najjaśniejsza Rzeczpospolita ma być naszą dumą. Wolność nie jest nam dana na zawsze. Wymaga troski wszystkich pokoleń i wspólnej pracy. Pomnik ma o tym przypominać — mówił dr Wacław Nowak, przedstawiając  historię przedwojennego pomnika i starań o budowę jego repliki. 

Zakończenie obchodów Święta Niepodległości w Zendku odbyło się w remizie OSP. Wystąpiły zespoły śpiewacze "Zendkowianie" i "Weteran", grała orkiestra dęta z Ożarowic.

Tekst archiwalny, ukazał się w "Gwarku" z 19 listopada 2013 r.