Tarnowskie Góry. Z widokiem na zamek. Mieszkała w nim królowa Eleonora

Najstarszy rysunek upamiętniający panoramę Tarnowskich Gór powstał 250 lat temu. Jej autorem jest Friedrich Bernhard Werner, a historycy zakładają, że narysował wspomnianą wedutę w 1766 roku. Nie rozpoznamy na niej wielu współczesnych nam budynków, bo o ile w ogóle przetrwały, to zmieniły się nie do poznania. Jednym z nich jest zamek. Co do jego pierwotnego wyglądu niejeden dziejopis snuł przypuszczania. Jedyny ślad, pobudzający wyobraźnię, znajdujemy na rysunku Wernera. Na ile jednak można go traktować poważnie?

Friedrich Bernhard Werner pochodził z Kamieńca Ząbkowickiego. Urodził się w 1690 r. w biednej rodzinie. Niedoszły absolwent gimnazjum jezuickiego w Nysie, potem wojskowy, okazał się obieżyświatem imającym się różnych zajęć. Jednym z nich było rysowanie wedut miejskich. Na jednej z nich uwiecznił Tarnowskie Góry, a rysunek zachował się w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu.

Weduta przedstawia Tarnowskie Góry widziane od strony północnej. Ciekawostką jest otoczenie miasta parkanem, znajdujące się na rynku – pręgierz i studnia. Jednak na pierwszy rzut oka widać, że autor nie przywiązywał specjalnej wagi do realiów.

Za blisko Rynku

Kościół św. Piotra i Pawła znajduje się za blisko Rynku i za bardzo na lewo w stosunku do pierzei, natomiast zamek umiejscowiony jest bardziej przy obecnej ul. Górniczej niż Zamkowej. Miejska warownia jest słusznych rozmiarów, ma okazałą wieżę, niewiele niższą od dzwonnicy kościoła. Czy Werner nie popuścił tu wodzy fantazji? Czy bardziej nie chodziło mu o podkreślenie znaczenia niektórych budynków niż rzeczywistych proporcji? Historycy zaznaczają, że widok zamku nie odpowiada – nieco późniejszym – planom tego budynku, a już zupełnie nijak ma się do tego, co zachowało się do naszych czasów.

Co wiadomo na temat tarnogórskiego zamku? "W 1575 roku margrabia Jerzy Fryderyk Hohenzollern wzniósł w Tarnowskich Górach zamek (obecnie znacznie przekształcony, przy ulicy Zamkowej 12). Na starej rycinie przedstawiającej panoramę miasta widać jego wyniosłą wieżę. Zachowały się szkarpy podpierające bardzo grube mury, klatka schodowa wokół czworobocznego filara i w kilku pomieszczeniach sklepienia kolebkowe oraz kolebkowe z lunetami. Pierwotnie był to, założony na planie prostokąta, piętrowy budynek z wieżą oraz dwoma pomieszczeniami i sklepioną sienią na osi" – czytamy w "Historii Tarnowskich Gór".  

Cesarska wizyta w Tarnowskich Górach

Jan Nowak w "Kronice miasta i powiatu Tarnowskie Góry" wspomina o zamku przy okazji wizyty królowej Eleonory, przebywającej w mieście na początku 1670 roku. Towarzyszyła ona cesarzowej-wdowie Eleonorze Gonzadze. Jak podkreślał kiedyś na łamach "Gwarka" dr Arkadiusz Kuzio-Podrucki była to pierwsza cesarska wizyta w Tarnowskich Górach.

"Wysocy goście zamieszkiwali u ówczesnego mistrza górniczego Krzysztofa Krakera, w domu cesarskiego urzędu, który swego czasu przeszedł na własność hr. Henckla, a dziś stanowi tzw. stary zamek przy ul. Zamkowej nr 12. Kamienicę tę zbudowano w r. 1575. Celem przygotowania potraw i ugoszczenia licznej świty królewskiej urządził magistrat na Rynku dużą kuchnię i wydał na to przyjęcie 164 floreny" - napisał Jan Nowak.

Na początku XIX w. w zamku mieszkał radca górniczy Karol Fryderyk August de Boscamp-Lasopolski, założyciel tarnogórskiej loży masońskiej. W II poł. XIX w. budynek  przebudowano. Zamek był własnością Hencklów do 1945 r. Teraz wygląda jak zwykła, jednopiętrowa kamienica, i taką rolę spełnia.

"Jak wyglądał w czasach cesarzowej, nie wiemy" — napisał dr Kuzio-Podrucki.

Artykuł archiwalny Jarosława Myśliwskiego, ukazał się w Gwarku z 9.02.2016 r.

[ZT]36037[/ZT]