Tarnowskie Góry. Założyciele apteki i teatru, winiarz, lekarz. Co ich łączy?

Do tarnogórskiego Bractwa Strzeleckiego należało wiele osób, które wpisały się na trwałe w historię Tarnowskich Gór. Wśród nich byli burmistrzowie, duchowni, urzędnicy, mistrzowie cechowi, przedsiębiorcy, restauratorzy, przedstawiciele wolnych zawodów. Piszemy o części z nich.

Artykuł archiwalny dr. Krzysztofa Gwoździa, opublikowany 7 kwietnia 2009 r.

W 1819 roku w szeregi brackie wstąpił Johann Friedrich David Cochler, założyciel pierwszej prywatnej apteki w mieście „Pod Białym Aniołem” powstałej około 1782 roku oraz późniejszy burmistrz. W końcu XIX wieku uliczkę przebiegającą tuż za apteką nazwano na jego cześć Cochlerstrasse (obecnie ul. Adama Jurczyka).

Kilkanaście lat wcześniej, w 1791 roku, do konfraterni przyjęto Johanna Sedlaczka założyciela słynnej winiarni, której tradycje sięgają 1786 roku. Dzięki inwestycjom jego potomków, należących również do organizacji: syna Johanna Paula, wnuka Heinricha i prawnuka Hugona lokal stał się wizytówką miasta. W okresie największego rozkwitu firmy powstały duże, zachowane do dziś magazyny (obecnie restauracja „Spichlerz”), natomiast w Zabrzu i Królewskiej Hucie utworzono filie winiarni. Sedlaczkowie zapisali się także w dziejach Bractwa. Johann wymieniany jest wśród członków straży obywatelskiej powołanej w 1812 roku, natomiast Heinrich przez długie lata sprawował funkcję skarbnika towarzystwa.

Teatr, który zastąpiło kino

Do organizacji należał także Anton Klausa burmistrz w latach 1842–1849, a następnie dyrektor generalny dóbr hrabiego Ballestrema. Pierwszą z wymienionych funkcji sprawował w burzliwym okresie Wiosny Ludów i to z jego inicjatywy powołano w Tarnowskich Górach Związek Bezpieczeństwa składający się po części z członków Bractwa. W 1850 roku Klausa założył pierwszy na Górnym Śląsku teatr, który znajdował się w miejscu, gdzie jeszcze kilka lat temu miało swą siedzibę kino „Europa”.

Czytaj też: Kobieta w koronie z wstążkami zaplecionymi w warkocze. Wiecie, gdzie jest?

Przez 32 lata (1834–1866) sprawował urząd inspektora brackiego reprezentując konfraternię podczas obchodów 100-lecia berlińskiej organizacji strzeleckiej (1847 rok), a pięć lat później podczas imprezy zorganizowanej przez Poczdamskie Bractwo Strzeleckie z okazji srebrnego wesela brata króla Fryderyka Wilhelma IV, księcia Fryderyka Karola Aleksandra. Anton Klausa trzykrotnie wywalczył godność tarnogórskiego króla strzeleckiego. W uznaniu jego zasług jedną z tarnogórskich ulic nazwano jego imieniem, co zmieniono dopiero w okresie okupacji. Ciekawostkę stanowi to, że po 1945 roku na mapie miasta pojawiła się ul. Klauzy, którą przemianowano następnie na Staropolską.

Swoją ulicę w mieście miał także Joseph Lukaschik (obecnie ul. Wincentego Styczyńskiego), król z roku 1881 i założyciel znanej wytwórni mydła w Tarnowskich Górach. Od 1845 roku mieściła się ona w budynku przy obecnej ul. Zamkowej 1, by dziewięć lat później powiększyć się o kamienicę po szkole ewangelickiej (dziś siedziba SMZT). Jako szanowany obywatel miasta przez wiele lat zasiadał w magistracie.

Od 1885 roku sprawował funkcję mistrza strzeleckiego, a nieco później nadano mu tytuły Honorowego Członka i Prezesa Bractwa. Zmarł 11 stycznia 1907 roku przeżywszy 82 lata, a jego szczątki spoczęły na tarnogórskim cmentarzu ewangelickim. Na rok przed śmiercią sporządził testament, w którym zapisał towarzystwu 500 marek. Członkowie organizacji postanowili, że odsetki z tej kwoty będą corocznie przeznaczane na nagrodę w turnieju poświęconym pamięci Josepha Lukaschika, co wypełniano aż do 1939 roku.

Polscy bracia

Od 1838 roku do bractwa należał założyciel najstarszej tarnogórskiej drukarni – Robert Reimann. Był nim także księgarz i wydawca pierwszych tarnogórskich pocztówek Aloisie Kothe, który w 1907 roku przeniósł się do Wrocławia. Najwięcej kart pocztowych ukazujących nasze miasto w pierwszych dekadach XX wieku pozostawił po sobie jednak brat strzelecki Alfred Adolph, którego księgarnia znajdowała się w latach 1806 – 1936 przy ul. Krakowskiej 7.

Wybuch I wojny światowej oraz będące jej konsekwencją powstania śląskie i plebiscyt doprowadziły do politycznego podziału regionu. Tarnowskie Góry wraz ze znaczną częścią Górnego Śląska znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej. Od 1922 roku do towarzystwa przyjmowano coraz więcej Polaków, którzy w latach 30. XX wieku zdominują bractwo.

Wśród nich byli m.in.: komisarz plebiscytowy na powiat zabrski – Bronisław Hager, zarządca hotelu i restauracji „Pod Lipami” będących świadkiem wielu ważnych dla miasta uroczystości – Juliusz Kapuściok, długoletni inspektor Spółki Brackiej, działacz sportowy – Franciszek Bacik, uczestnik akcji plebiscytowej – Edward Gallus. Ostatni z wymienionych był synem pisarza ludowego, folklorysty i działacza kulturalno-oświatowego Jana, związanego przez długie lata z redakcją „Katolika”. Wspomnianą listę należałoby uzupełnić o Władysława Szulgita kierującego tarnogórską endecją i zakatowanego przez Niemców w 1942 roku.

[ZT]40519[/ZT]