Fotografia z 1940 r. Budynek przy ul. Gliwickiej 2, w którym w latach 1754-1854 mieściła się szkoła ewangelicka. Fot. Archiwum SMZT
Pierwsza tarnogórska szkoła, której istnienie potwierdzają dokumenty, powstała w 1531 r. Jak wynika z wykazu wydatków inwestycyjnych miasta w owym czasie, była drewniana, jednoizbowa. Znajdowała się gdzieś w okolicach kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła, ale nie wiadomo dokładnie gdzie.
Artykuł archiwalny opublikowany w Gwarku w październiku 2005 r.
Udokumentowane dzieje tarnogórskiej oświaty sięgają początków XVI w. Wiele budynków, które kiedyś służyły edukacji, zmieniło swoje przeznaczenie, część już nie istnieje, a po niektórych pozostały tylko zapiski i historycy często nie potrafią nawet ich umiejscowić.
Tak jest z owa pierwszą szkołą. Wiadomo, że była protestancka. Na dość wysoki poziom nauczania w tej placówce wpływał sprzyjający klimat ze strony władz miasta i dbałość o dobór nauczycieli. Zwraca na to uwagę Tadeusz Jurasz, autor publikacji „Zarys historii oświaty tarnogórskiej”.
Nie bez wpływu na poziom intelektualny nauczycieli pozostawały ścierające się nurty teologiczne. Na pewno o umysły ówczesnych tarnogórzan zabiegał arianizm i kalwinizm, a być może i anabaptyzm, który - jeżeli zgodzić się z opinią W. Dziewulskiego – doprowadził do buntu górniczego w 1534 r.
Pod koniec XVI wieku krewkie dysputy zwolenników arianizmu i kalwinizmu zagrażały porządkowi publicznemu i rada miejsca skarżyła się w tej sprawie księciu karniowskiemu. Niemały wpływ na ferment intelektualny w mieście musieli mieć nauczyciele, skoro rajcy starali się o prawa obsady nie tylko duchownych, ale również rektorów szkoły.
Jak podaje Krzysztof Gwóźdź w „Historii Tarnowskich Gór” ostatecznie miastu narzucono wyznanie ewangelicko-augsburskie i przedstawiciele innych konfesji opuścili Tarnowskie Góry.
Był wśród nich wybitny pedagog tarnogórskiej szkoły, literat i duchowny Daniel Franconius, który z luteranizmu przeszedł na arianizm i udał się do Rakowa, gdzie zrobił karierę, podobnie jak Szymon Pistorius, pastor z Tarnowskich Gór.
Kolejna zmiana oficjalnej konfesji w mieście nastąpiła pod koniec lat 20. XVII w., kiedy kościół i szkołę przekazano katolikom. Ewangelicy organizowali wówczas nielegalnie naukę w prywatnych domach.
Jak napisał Tadeusz Jurasz, w 1664 r. cesarz Leopold zatwierdził dawne przywileje górnicze i dziesięciny na rzecz kościoła i szkoły.
W ramach dziesięcin dzieci górników miały otrzymywać bezpłatnie materiały do pisania i książki. Wspólnie z dziećmi ewangelickimi uczyły się katolickie. Dla ewangelików był to przymus, gdyż nie mogli prowadzić swojej szkoły.
Odwiecznym problemem oświaty są pieniądze. Ile zarabiał ówczesny nauczyciel? Krzysztof Gwóźdź pisząc o tarnogórskich ewangelikach wymienia wynagrodzenie rektora szkoły z pierwszej połowy XVI w. I jego zdaniem kwota 44 florenów reńskich rocznie była sumą dosyć znaczną.
W początkach wojny trzydziestoletniej (1618-1648) rektor miejscowej szkoły pobierał 43 floreny na rok i było to o 9 mniej od organisty. Dla porównania zwykły gwarek zarabiał w tym czasie 24 grosze na tydzień, czyli niespełna florena. Rocznie jego pensja wynosiła około 38 florenów.
Według taksy tarnogórskiej rady miejskiej z 1620 r. Około litr piwa wrocławskiego i opawskiego kosztował 1 grosz. Natomiast w 1622 r. za dwa antałki wina (antałek – od 28 do 35 litrów) na przyjęcie do ratusza zapłacono 19 florenów i 6 halerzy (1 grosz = 12 halerzy).
Tadeusz Jurasz napisał, że na początku XVII w. rektor zarabiał 37 talarów rocznie, a kantor 33 talary. Nauczyciele dodatkowo pobierali tygodniowa opłatę, np. za sylabizowanie 4 grosze, religia, czytanie, pisanie cyfr i liter – 1 grosz, liczenie – 6 groszy. Dlatego rodzice dzieci ograniczali naukę do do niektórych przedmiotów, a gdy umiały już trochę pisać i czytać wypisywali ze szkoły, by nie ponosić dalszych kosztów kształcenia.
Z kroniki Tarnowskich Gór Jana Nowaka dowiadujemy się, że w 1713 r. szkoła katolicka była w ruinie, pomieszczenia niezdrowe, klasy małe.
O dalszych losach tarnogórskiej oświaty przypomnimy niebawem.
Czytaj też:
Skrawek Raju otwarty. W Tarnowskich Górach powstała...
Ewakuacja lotniska w Pyrzowicach
Zbiórka na dzieci z Brzezin Śl. Radni chcą badań
[ZT]54896[/ZT]
0
0
0
0
0
0
