Tarnowskie Góry. Pierwsza msza po wyzwoleniu miasta

Artykuł archiwalny 

Obchodzone 2 lutego święto Ofiarowania Pańskiego, nazywane też świętem Matki Bożej Gromnicznej, w 1945 roku przypadło w piątek. Tego dnia mieszkańcy Tarnowskich Gór, po kilkunastodniowej przerwie, znów mogli uczestniczyć we mszy świętej. W jej trakcie, oprócz liturgicznego języka łacińskiego, zabrzmiała polska mowa.

Zniszczenia powstałe podczas przejścia frontu przez Tarnowskie Góry widać m.in. na tej fotografii, która przedstawia inaugurację roku szkolnego Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. Jana Sobieskiego (obecnie I LO im. Stefanii Sempołowskiej) w 1945 r. Na pierwszym planie poczet sztandarowy wspomnianej placówki, na drugim - kamienica, która uległa spaleniu podczas wkraczania do Tarnowskich Gór Armii Czerwonej (obecnie róg ulic Krakowskiej i Marszałka Józefa Piłsudskiego). Zdjęcie wykonano 12 lutego 1945 r. Fot. Archiwum Muzeum w Tarnowskich Górach 

Msza święta była sprawowana w kościele filialnym św. Anny, gdyż kościół parafialny Świętych Apostołów Piotra i Pawła został poważnie uszkodzony w wyniku działań wojennych. Niektóre źródła podają, że spadły na niego cztery pociski artyleryjskie, a jeden trafił w pobliską plebanię. – Ja zapamiętałem dużą wyrwę w ścianie kościoła od strony wikarówki. W tym miejscu znajdował się wcześniej piękny witraż ze sceną Zesłania Ducha Świętego – wspominał Stanisław Wyciszczak (rocznik 1930), długoletni działacz Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, który jako nastoletni chłopak brał udział w pamiętnej mszy w święto Matki Bożej Gromnicznej w 1945 r.

– Poszedłem na nią z ojcem, mama była wtedy chora. Nie pamiętam, kto ją odprawiał, pewnie jakiś wikary [ks. Michał Lewek ponownie objął parafię 11 lutego], ale przeżycie na pewno było wielkie. Była to pierwsza msza święta po wyzwoleniu miasta i to z językiem polskim – opowiadał. 

Grad pocisków 

Armia Radziecka oswobodziła Tarnowskie Góry z rąk Niemców 23 stycznia. Zanim jednak czerwonoarmiści weszli w granice miasta, dwa dni wcześniej, w niedzielę, spadł na nie grad pocisków artyleryjskich. Ostrzał rozpoczął się we wczesnych godzinach rannych, wywołując przerażenie wśród tarnogórzan. Jego ofiarami stały się 16-letnia Marysia Stocka i starsza pani Kozielska, zamieszkałe przy ul. ks. Bończyka, które wybrały się do kościoła parafialnego na mszę świętą. Ukryci w piwnicy sąsiedzi na próżno czekali na ich powrót. Zginęły na miejscu w rejonie obecnej ul. ks. Lewka, w pobliżu magazynów winiarni "Sedlaczek". Ostrzeliwanie miasta, prowadzone także z udziałem lotnictwa, sprawiło, że przerwano odprawianie nabożeństw, aby nie narażać wiernych.

W poniedziałek walki trwały już na przedmieściach i w śródmieściu Tarnowskich Gór. Główną linię obrony przygotowano pod miastem, od jego południowej i zachodniej strony, ale silne punkty oporu znajdowały się też w jego obrębie. Ludność cywilna, poukrywana w schronach i piwnicach, z niepokojem wsłuchiwała się w odgłosy kanonady. 

Ciała na śniegu 

Rankiem następnego dnia Stanisław Wyciszczak, mieszkający na samym końcu ul. ks. Bończyka, pod numerem 23, wyglądając przez okno, dostrzegł na pobliskich polach żołnierzy w spiczastych czapkach, stojących przy dwóch ciałach nieruchomo leżących na śniegu. Nie był pewien czy to Niemcy, czy Rosjanie, ale gdy tylko powiedział ojcu, jak wyglądają ich czapki, wiedział już, że to czerwonoarmiści. Zaraz po odejściu Rosjan, targany ciekawością, tak jak stał, w papuciach na nogach, czym prędzej pobiegł na pola. Przy zwłokach dwóch mężczyzn, żołnierzy niemieckich, leżały porozrzucane dokumenty. Zabrał je do domu, przekazując ojcu. Okazało się, że dwaj zabici byli mieszkańcami Tarnowskich Gór. Już później pojawiły się informacje, że Rosjanie, podobno wskutek donosu, znaleźli ich w jakiejś kryjówce i natychmiast rozstrzelali.

Ojciec Stanisława Wyciszczaka, znając personalia zabitych, powiadomił ich rodziny. W godzinach popołudniowych bliscy rozstrzelanych żołnierzy przyszli z sankami, aby zabrać zwłoki i je godnie pogrzebać.

Artykuł archiwalny, ukazał się w "Gwarku" nr 5 z 2019 r. 

Czytaj także:

100 kolejarzy budowało chodnik przy ul. Częstochowskiej. Czyny społeczne w Tarnowskich Górach

[ZT]39676[/ZT]