Fabryka samochodów w Tarnowskich Górach

W Tarnowskich Górach istniała kiedyś wytwórnia samochodów. W mieście produkowano ciężarówki, a także montowano samochody osobowe. Po fabryce pozostały zabudowania i wspomnienia kilku osób.

Artykuł archiwalny Gabriela Kessnera, opublikowany w Gwarku w grudniu 2007 r.

Kilka miesięcy temu “Gwarek” przypomniał niezbyt znane wydarzenia z historii tarnogórskich wyścigów motocyklowych. W trakcie zbierania materiału natrafiliśmy na ślad fabryki samochodów w Tarnowskich Górach.

W mieście gwarków, w latach 20-30. XX w., wytwarzano samochody. O odkryciu tarnogórskiego Detroit, czy nawet skromnego Żerania nie ma mowy, natomiast sama wieść o autach made in Tarnowskie Góry była ekscytująca.

W rejonie ulic Nakielskiej, Równoległej i Hutniczej - jak wynika z relacji Damiana Fronczka, Franciszka Wieganda i Elżbiety Orlińskiej - mieściło się skupisko warsztatów, firm produkcyjnych, piekarnie, młyny, rzeźnie, kuźnie. I tam właśnie u zbiegu Nakielskiej zlokalizowana była - przez jednych nazywany fabryką, a przez innych warsztatem - wytwórnia samochodów, wiążąca się z nazwiskiem rodziny Felderhoffów.

Pozostały po niej zabudowania, które wskazali  Elżbieta Orlińska, wnuczka Ernesta i córka Ewalda, właścicieli warsztatu oraz jej sąsiad, Franciszek Wiegand.

- To był kompleks warsztatowo-produkcyjny, składający się z warsztatu samochodowego, stacji paliw, tapicerni i lakierni – wspomina pani Elżbieta, wskazując zarys okna wystawowego w istniejącym dotąd budynku. - W oknie eksponowane było zawsze jakieś auto, które, jak pamiętam, wjeżdżało albo było wpychane na wystawę po deskach – przypomina Damian Fronczek.

Swoje powozy reperowali tam Donnersmarckowie

Początki powstawania warsztatu trudno określić. W opowieściach pani Elżbiety Orlińskiej pojawią się wspomnienia i rodzinne opowieści o tym, że właśnie w warsztacie dziadka Ernesta i ojca Ewalda swoje powozy reperowali Donnersmarckowie. - Pamiętam, że ich wizyty były wielkim wydarzeniem w życiu naszej rodziny – wspomina pani Elżbieta. - Na powitanie nad warsztatem wieszano girlandy. Po dziś dzień zachowały się uchwyty, na których te ozdoby mocowano.

Idąc tropem mówiącym o produkcji samochodów próbowaliśmy dociec cech tych aut. Nie miały własnej nazwy. Damian Fronczek i Franciszek Wiegand wiążą wytwórnię z samochodami ciężarowymi, ale według pani Elżbiety, powstawały w niej również samochody osobowe. Pośrednio z informacji pana Haładana,   praktykującego ongiś w warsztacie i wytwórni Felderhoffów, wynika iż generalnie warsztat był nastawiony na naprawy samochodów i powozów. Uznać jednak trzeba za produkcję montaż aut z podzespołów znanych podówczas firm, takich jak: Opel, Mercedes, Wanderer, Adler.

Rozmówcy pamiętają, że pozostały tam ciężarówki zbudowane na metalowej ramie, których reszta konstrukcji, w tym nadwozia, były drewniane. Elżbieta Orlińska mówi, iż były to kanciaste pojazdy, niezbyt ładne. Z lubością wspomina natomiast jedno z wyprodukowanych aut osobowych -    chyba opartych na podzespołach Adlera - z tej racji, iż    był to kabriolet... czerwony.

Kolorytu wspomnieniom przydają stare zdjęcia, w tym dziadka z rodziną w pięknym konnym powozie, fotografie rodzinnego domu i warsztatu.   

O ile brak danych dotyczących produkcji aut, o tyle zachowały się anegdoty z “życia codziennego” warsztatu. Jako dykteryjkę nasi rozmówcy przypominają fakt, iż na jedną z urodzinowych rocznic właściciela wytwórni czeladnicy postawili mu samochód na... dachu warsztatu. Pan Haładan był uczestnikiem tego kawału. - Auto rozebraliśmy i zmontowaliśmy na dachu – wyjaśnia kulisy czeladniczego wyczynu.

Franciszek Wiegand przypomina wyczyny ojca pani Elżbiety, który, nie czekając na otwarcie szlabanów na Nakielskiej, przejeżdżał samochodami przez wąziutkie przejście dla pieszych.

- Często przejeżdżał autem to przejście na dwóch kołach. Czasem mu się nie udawała ta sztuczka i auto lądowało na dachu. Szło do warsztatu i tam było później naprawiane – wspomina z uśmiechem.   

Dzieje warsztatów Felderhoffów związane są w znacznym stopniu z historią Tarnowskich Gór. Wiążą się z nazwiskami ludzi różnych nacji,   zgodnie tworzących ówczesną społeczność tego rejonu miasta - Niemców, Żydów, Polaków. Wojna, okupacja, wyzwolenie dla wielu miały tragiczny wymiar. Dziadkowie pan Elżbiety zmuszeni zostali do ucieczki. Pod Wrocławiem zostali zastrzeleni przez żołnierzy radzieckich. Żydzi uciekli, bądź trafili do obozów – ci, którzy pozostali, byli gnębieni przez gestapo, później kryli się przed Rosjanami, a jeszcze później nękało ich UB.

Czytaj też:

Obrona wiekowych lip czy kampania wyborcza?

Radzionków. Będzie remont wiaduktu na Szybowej

Tarnowskie Góry. Dzień otwarty koszar [ZDJĘCIA]

[ZT]48951[/ZT]