"Około 200 monet i dokument z roku 1756 wysypały się do wnętrza gałki. Dukat i srebrne talary wyglądały jak nowe, lecz dokument, który wkręcony był do szklanej rurki, był już pognity" - napisał Jan Nowak w "Kronice miasta i powiatu Tarnowskie Góry".
Te i inne przedmioty znaleziono w gałce wieży kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tarnowskich Górach. Wraz z krzyżem zdjęto ją 27 lipca 1927 r. Wewnątrz znajdowały się dwie miedziane skrzynki. Gałka i jedna z nich były uszkodzone i dlatego wysypały się z niej monety.
Czy w gałce była kula z broni palnej? Wspomina o niej kronikarz Jan Nowak. Opisuje zdarzenie z 13 sierpnia 1756 r., kiedy podczas burzy gałka z krzyżem spadła z wieży. Zamocowano ją 28 września tego roku, a w środku umieszczono miedzianą skrzynkę. Do niej to właśnie włożono różne monety, krzyżyk, próbkę srebra tarnogórskiego i kulę "którą rzekomo król szwedzki Gustaw Adolf do gałki wystrzelił".
"Prawdopodobnie podczas wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648) jeden z żołnierzy (niewykluczone, że był nim Szwed) przestrzelił gałkę, a fakt ten potwierdziły prace naprawcze wykonane w 1756 r. Jako ciekawostkę warto przytoczyć, iż lokalna tradycja mylnie przypisała ten czyn władcy szwedzkiemu Gustawowi Adolfowi, który w Tarnowskich Górach nigdy się nie zatrzymał" – napisał dr Krzysztof Gwóźdź w artykule, który kilkanaście lat temu ukazał się na łamach "Gwarka".
Jan Nowak, opisując zdarzenia z 1756 r., wymienia też treść dokumentu, który w 1927 r. był "pognity". Podano w nim skład magistratury, rady miejskiej oraz ceny żywności. Dla przykładu: wrocławski korzec pszenicy kosztował 1 talara i 14 czeskich groszy srebrnych, 1 funt wołowiny lepszej 3 krajcary, a kwarta piwa 1 krajcara. Jan Nowak skomentował, że produkty żywnościowe były wtedy bardzo drogie, a ziemniaków wówczas jeszcze nie znano.
Jednak w 1927 r. znaleziono w gałce znacznie starsze niż XVIII-wieczne monety. Dr Gwóźdź podaje, że początki tzw. skarbu sięgają czasów oddania do użytku wieży protestanckiego kościoła, co miało miejsce w 1563 r. W gałce krzyża umieszczono wówczas miedzianą skrzynkę z monetami uzupełnioną być może o niezachowany dokument z informacjami o mieście i budowie wieży.
W 1850 r. w gałce umieszczono drugą skrzynkę zawierającą używane w połowie XIX w. pieniądze oraz dokumenty informujące o przebudowie kościoła dokonanej w latach 1849 – 1850.
W takim stanie skarb przetrwał do 27 lipca 1927 r., kiedy to, jak podaje Jan Nowak, zdjęto z wieży zardzewiały krzyż i zastąpiono go nowym. Miedzianą gałkę o średnicy 56 cm odrestaurowano i pozłocono. Wewnątrz niej umieszczono współczesne monety, banknoty oraz szereg dokumentów. "My stare pokolenie, których prochy już dawno będą spoczywały w grobach, gdy wiadomość ta dostanie się do rąk Waszych, przekazujemy Wam, przyszłemu pokoleniu równocześnie z temi pamiątkami nasze hasło: "Wszystko dla Boga i Ojczyzny!" oraz nasze modły i życzenia "Niech Pan Bóg zachowa i strzeże Was wraz z naszą i Waszą ojczyzną!" – kończy się memoriał zarządu kościelnego, włożony do gałki.
6 września 1927 r. odbyła się uroczystość podniesienia krzyża z udziałem kilku tysięcy tarnogórzan. Przewodniczył jej miejscowy proboszcz, ks. Michał Lewek.
W gałce nie umieszczono natomiast starych pamiątek, gdyż odnalezione w niej w 1927 r. dokumenty okazały się zniszczone, a monety postanowiono przekazać muzeum. Placówka jeszcze wtedy nie istniała, a plany jej powołania zrealizowało dopiero w 1958 r. Stowarzyszenie Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej.
"Duża część tzw. skarbu z wieży (około 132 monety), zgodnie z zamierzeniami z lat 20. XX w. trafiła do jego zbiorów. Pozostała część uległa rozproszeniu, na co niewątpliwie wpływ miały stosunkowo późne utworzenie muzeum, II wojna światowa, jak też wydarzenia pierwszych lat powojennych" – napisał dr Gwóźdź.
[ZT]36050[/ZT]
0
0
0
0
0
0
