Tarnowskie Góry. Brudny plac targowy Żwirki i Wigury i kino Europa

Geneza pl. Żwirki i Wigury w Tarnowskich Górach sięga XVI w. Powstał prawdopodobnie jako pomocniczy, tzw. brudny plac targowy, w miejscu, w którym regularne założenie ul. Krakowskiej zderza się ze skomplikowanym układem działek okolic Kaczyńca.

Artykuł archiwalny arch. Tomasza Trzcionkowskiego opublikowany w Gwarku 11.08.2009 (cykl powstał we współpracy z urzędem miejskim)

Plac, zwany początkowo Ochsenring (Targ Wołowy), później Neumarkt lub Neuring (Nowy Rynek), o kształcie zbliżonym do trójkąta, połączony jest wąskimi przesmykami z dwoma satelickimi placykami, noszącymi wspólną nazwę Kaczyńca. W południowo-wschodniej części ówczesnego miasta sieć uliczna była wyjątkowo nieregularna, splątana, ulice miały różną szerokość. Trzeba przy tym wiedzieć, że pierwotnie ani Kaczyniec, ani Nowy Rynek nie miały połączenia z traktem Bytomskim, czyli ul. K. Miarki. Z Nowego Rynku do Bramy Krakowskiej można było się dostać wyłącznie ul. Staropocztową.

Po przebiciu Wilhelmstrasse, dzisiejszej ul. Piastowskiej, plac Nowy Rynek zyskał na znaczeniu jako alternatywna trasa do centrum miasta. Mieściły się przy nim dwa ważne obiekty. Pierwszym był wybudowany w 1883 r. budynek Poczty Cesarskiej. Po przebudowie w latach 1908-1909 służył jako siedziba Banku Rzeszy, podczas okupacji jako urząd skarbowy, a po II wojnie jako szkoła muzyczna. Dawna funkcja budynku przetrwała w nazwie ulicy - Staropocztowa.

Kino w hotelu

Drugim ważnym obiektem był hotel Prinz Regent S. Perla, mieszczący się pod nr. 1, w budynku z początku XIX w. W 1880 r. został rozbudowany o salę widowiskową, przebudowaną w 1919 r. na kino Europa - dziś jest tu sklep z tanim towarem z Chin.

Okazała kamienica pod nr. 2 pochodzi z 1910 r. Zastąpiła wcześniejszy parterowy budynek z dwoma skrajnymi ryzalitami, zwieńczonymi tympanonami. Podobny w gabarytach budynek nr 6 wybudowano ok. 1865 r. Od 1893 r. mieścił w podwórzu jedną z wielu tarnogórskich piekarni. Pozostałe budynki to średniej wielkości kamienice, dwu- lub trzykondygnacyjne.

Z 1882 r. pochodzi kamienica przy ul. Piastowskiej 5, z 1887 r. – przy Piastowskiej 6 (nadbudowana w 1934 r.), a z lat 1885-86 narożny budynek przy placu pod nr. 3. Natomiast wylot z placu w kierunku Kaczyńca flankuje zachowana chata gwarecka (Kaczyniec nr 2). Podobna, niesymetryczna i ciekawa w formie chata była w południowej pierzei placu pod nr 5, w miejscu dzisiejszego pawilonu z kwiatami.

Na środku placu usytuowany był pomnik Barona Karla vom und zum Steina (1757-1831), w kształcie neogotyckiej kolumny, otoczonej czterema lipami. Był on podobny w formie do pomnika założycieli miasta na Rynku. Likwidację pomnika uchwalili polscy radni w 1934 r. Na ironię zakrawa fakt, że usunęli pomnik swojego założyciela – baron ów był bowiem autorem wielkiej reformy ustroju miejskiego, przeprowadzonej w latach 1807-1809, wprowadzającej m.in. nowoczesną formułę wybieralnych rad miejskich, stosowaną do dziś.

Niemcy usunęli tablicę

Dzisiejszą nazwę nadano placowi uroczyście 14 maja 1933 r., osiem miesięcy po tragicznej śmierci polskich lotników pod Cierlickiem. Na budynku przy Piastowskiej 8 wmurowano wtedy tablicę pamiątkową, którą Niemcy usunęli na początku wojny.

Materiał ikonograficzny wskazuje, że do lat 60. XX w. plac miał szutrową nawierzchnię, wybrukowany był jedynie ciąg ul. Piastowskiej. Do końca lat 70. mieścił się na nim dworzec autobusowy z trzema peronami, kasą biletową i kioskiem z gazetami. W sąsiedztwie, w północnej części, urządzono niewielki skwer. Po przeniesieniu dworca na ul. Częstochowską, plac wykorzystywany był na ogół jako parking.

Czytaj też:

Kopiec w Piekarach - usypany rękami Polaków

Odzyskało prawa miejskie, potem je straciło. Rosło razem z Hutą Cynku

[ZT]41086[/ZT]